Islam Y Bizancio

JESUS GONZALEZ REQUENA

EL DISCURSO

TELEVISIVO:

espectáculo de la posmodernidad

Ediciones Catedra, S. A., 1995 Madrid

Asignatura: Perspectivas actuais en Filosofía da historia

Alumna: Leticia Salvado López

Jesús González Requena é un catedrático en Comunicación audiovisual que intenta, por medio de esta obra, mostrarnos a realidade da linguaxe televisiva que podemos vivir día a día nun mundo no que a televisión é un medio imprescindible en tódolos fogares. Inténtanos demostrar como a televisión se converteu nun fenómeno cunha personalidade propia que rematou por escapar ata ó control do seu propio creador.

É un libro moi técnico, con moitos conceptos sobre a linguaxe que se utiliza nos discursos televisivos, e como se dirixen a cada tipo de espectador. Explícanos un pouco como a televisión, como xa sabemos, busca atrapar ó televidente mediante un trato cercano e familiar; como o presentador ou presentadora debe mirar á cámara dunha determinada forma para que todos nos quedemos pasmados para determinado programa, que igual non nos aporta nada pero deixa a nosa mente en branco e iso é o que se precisa moitas veces.

Desenvolve tamén conceptos e influencia da publicidade na televisión, ata que punto están condicionados os contidos televisivos poñendo diversos exemplos así como a realidade e o análise do discurso dos informativos. Dicir que o libro é de 1995 e o seu discurso, lonxe de parecer atrasado mantense co tempo con moito máis poder e o certo é que fronte á televisión “inocente” que se facía nos inicios desta, os contidos e información que se nos dá non fixo máis que empeorar e o resultado é a opinión negativa que hai por parte da maioría da xente sobre este medio de comunicación a pesares de ser o máis utilizado.

Conceptos clave da linguaxe

O autor inténtanos explicar o difícil proceso da linguaxe e os seres comunicativos. Isto faino a través de Ferdinand de Saussure, pois con el rompeuse a evidencia do ser comunicativo do linguaxe á cal se acomodaban os filólogos e outros estudosos do linguaxe. Algo non demostrado en ningún caso cientificamente.

Sería con Saussure con quen se constrúe un novo concepto, o que faría posible a emerxencia dunha nova disciplina capaz de explicar o que sustentaba o proceso comunicativo lingüístico: a lingua, como sistema estruturado que rexía os actos da fala. Producíase así unha ruptura moi importante que causaría un impacto nas Ciencias Humanas e Sociais. A clave desta ruptura sería a semioloxía:

A lingua é un sistema de signos que expresan ideas, e polo tanto, comparable á escritura, o alfabeto dos sordomudos, ós ritos simbólicos, ás formas de urbanidade, ás señais militares, etc.

Pode, polo tanto, concibirse unha ciencia que estude a vida dos signos no seno da vida social; formaría unha parte da psicoloxía social e, por conseguinte, a da psicoloxía xeral; denominarémola semioloxía… A lingüística non é máis que unha parte desa ciencia xeral, as leis que descubra a semioloxía serán aplicables á lingüística…

Con este novo concepto chegábase a un problema, podíase utilizar de maneira exaxerada a noción de linguaxe, que non sempre estaba xustificado nunha previa identificación dos signos e códigos que o articulaban, co que o concepto mesmo de linguaxe ameazaba con quedar baleiro de contido rigoroso. Ante esta dificultade procedeuse a crear uns novos territorios semióticos en relación co linguaxe verbal, así quedaba dalgunha forma resolto o problema.

O autor fainos toda unha explicación da semiótica (concepto nada fácil si non tes nocións previas da estrutura da linguaxe) para despois poder aplicalo ó discurso televisivo. A investigación semiótica tratou de establecer a existencia dun linguaxe específico da televisión, homologable ó linguaxe verbal, esforzándose para iso por definir as característica dos signos e códigos específicos deste linguaxe. Pretendíase así, atopar na televisión estruturas de signos equivalentes á lingua, que puidesen xustificar a especificidade códiga e sígnica do linguaxe televisivo. Para isto acudo a unha cita para que sexa todo máis claro:

Chamar linguaxe a tódolos medios ou sistemas de comunicación… Ó facelo, postulaban e postulan, que, ademais do carácter común a todos estes medios e sistemas –a intención de comunicar-, os restantes caracteres xenéricos de ditos medios e sistemas son, a priori, do mesmo tipo que os das linguas humanas: que se trata de unidades da mesma natureza, combinadas entre si por regras da mesma natureza que as linguas naturais.

Aquí xa estamos a falar polo tanto de semiótica e signos que se entremesturan. Existe polo tanto, algo claro, a televisión é un medio de comunicación que traballa con linguaxes múltiples e que se mobiliza, nos seus diversos mensaxes, multitude de códigos preexistentes. Esta heteroxeneidade de códigos resulta evidente e é unha característica en todo discurso.

Ó mesmo tempo isto condúcenos á asombrosa variedade de xéneros discursivos televisivos e que constitúe non só un campo de actualización dun número moi elevado de sistemas semióticos externos e de integración de códigos e discursos preexistentes, se non tamén, e sobre todo, un campo de experimentación de múltiples e moi diferenciadas combinacións de estes códigos, sistemas e discursos previos.

Evidentemente, aínda que hoxe en día podería resultar así, non tódolos programas emitidos por unha emisora de televisión e que configuran a súa programación teñen posesión o carácter de mensaxes implicados nun ben do proceso comunicativo na medida en que interpelan ó destinatarios demandando de el unha resposta interpretativa (aínda que xeralmente sexa así).

O discurso televisivo

En canto á súa estrutura funcional é preciso mostrar en qué medida o conxunto da programación constitúe unha unidade discursiva de rango superior ás unidade que contén e é capaz de sometelas á súa propia lóxica. A actuación da institución emisora televisiva como destinatario do conxunto de mensaxes que constitúen a programación e que son ofrecidos como tal conxunto, (como poden ser as presentacións diarias da programación, ó igual que as despedidas que anticipan a programación do día seguinte), ós telespectadores permite recoñecer na programación televisiva esa función sociocomunicativa que caracteriza ó discurso unitario.

Algo moi importante no discurso televisivo é a coherencia. As investigacións deste momento, 1995, no campo da semiótica textual diferenciaban dous grandes niveis de estruturación do discurso:

Macrocomponente

...